NÓN LÁ - NÉT VĂN HÓA VIỆT NAM

Từ rất lâu rồi, chiếc nón lá đã trở thành một sản phẩm đặc trưng của Việt Nam. Hình ảnh người phụ nữ mặc áo dài đội nón lá dần trở thành biểu tượng của Việt Nam.

Không chỉ là vật che mưa, che nắng, chiếc nón lá chứa đựng kho tàng lịch sử của nền văn minh lúa nước của người Việt. Nguồn gốc của chiếc nón là câu chuyện kể về một phụ nữ cao lớn, bà luôn đội một chiếc nón làm từ bốn chiếc lá hình tròn. Bất cứ nơi nào người xuất hiện, những đám mây tan biến nhanh và thời tiết trở nên thuận lợi. Sau khi dạy người dân trồng lúa và những loại cây lương thực, vị nữ thần này biến mất. Người Việt biết ơn và đã xây dựng một ngôi đền để tưởng nhớ công ơn của nữ thần.

Người Việt xưa đã cố gắng tạo ra một mô hình chiếc nón tương tự của nữ thần bằng cách xâu những lá cọ lại với nhau và bây giờ nó được gọi là nón lá. Hình ảnh nón lá đã trở nên quá gần gũi và thân thuộc với người nông dân trên những cánh đồng. Nón là Huế có lịch sử từ rất lâu rồi. Nó ra đời nhằm phục vụ nhu cầu sinh thường ngày của người nông dân, che nắng che mưa. 

Nón có hình chóp nhọn, bao gồm 2 phần chính là phần nón và quai nón. Đơn vị đo kích thước của nón lá là “vành” (số nan nón). Kích thước của một chiếc nón lá Huế truyền thống thường là 16 vành. Ngoài ra còn có các kích thước khác như 18 vành, 13 vành, 14 vành tùy vào mục đích.

Lá làm nón ở Huế cũng là loại lá nón bình thường (thường gọi là lá xanh, lá kè). Nhưng được tuyển chọn kĩ và xử lý qua nhiều khâu như: hấp, sấy, phơi sương, ủi phẳng sao cho mặt lá giữ được màu trắng xanh mới đạt tiêu chuẩn. 

Công đoạn lá nón được phơi sương. Ảnh: Sưu tầm

Công đoạn ủi lá nón. Ảnh: Sưu tầm 

Sau công đoạn chọn lựa và xử lý nguyên vật liệu, người thợ tiếp tục các công đoạn khác. Các công đoạn được làm một cách tỉ mỉ, khéo léo như chọn khung, bắt vành, lợp lá, chằm nón… Công đoạn quan trọng nhất của nghề làm nón chính là chằm nón (khâu nón). Tay nghề của người thợ thường được đánh giá qua công đoạn chằm nón.

Công đoạn chọn khung, bắt vành, lợp lá, chằm nón. Ảnh: Sưu tầm

Độ dày mỏng của lớp lá nón cũng như độ dày mỏng của mũi chằm (khâu) cũng tạo nên các loại nón lá khác nhau, có giá thành khác nhau. 

Nổi tiếng nhất của nón lá Huế chính là Nón Bài Thơ, chiếc nón đã được đi vào thơ ca. Nón Huế trở thành món quà lưu niệm phổ biến cho các du khách ghé thăm cố đô Huế.

Hiện nay, với sự sáng tạo của những người nghệ nhân, Huế đã có thêm rất nhiều loại nón nghệ thuật khác nữa. 

NÓN LÁ THƯỜNG 

Là loại nón có lịch sử lâu đời nhất, đơn giản, nhẹ nhàng. Nón chủ yếu phục vụ nhu cầu sinh hoạt hằng ngày của người dân, che mưa, che nắng. 

Ảnh: Châu Min 

NÓN LÁ BÀI THƠ 

Là nét đặc trưng của nón lá Huế. Ngoài các công đoạn của một chiếc nón lá thường, nón lá bài thơ càng phải kì công hơn. Đó là kỹ thuật tạo hình, cắt chữ trên giấy màu đậm, rồi xếp chen giữa 2 lớp lá nón.

Khi soi lên ánh sáng ta sẽ thấy một bức tranh trong chiếc nón, rất độc đáo. Hình ảnh trong chiếc nón thường là hình ảnh đặc trưng của Huế như cầu Trường Tiền, chùa Thiên Mụ. Nón bài thơ được các du khách mua làm quà lưu niệm, mang ý nghĩa đặc trưng riêng.

Ảnh: Sưu tầm

NÓN LÁ THÊU

Là sự kết hợp giữa nón lá Huế thường và nghệ thuật thêu tay thủ công trên nón. Sản phẩm là những chiếc nón thêu nghệ thuật độc đáo làm quà tặng lưu niệm, biểu diễn nghệ thuật… 

Ảnh: Sưu tầm 

NÓN LÁ VẼ 

Là sự kết hợp giữa nón lá thường và nghệ thuật vẽ thủ công trên nền nón. Từ chiếc nón lá bình thường đã được các họa sĩ “khoác áo mới” bằng các nét vẽ tay tỉ mỉ, nghệ thuật. Sản phẩm hình thành là chiếc nón lá Huế rất đẹp và nghệ thuật.

Ảnh: Sưu tầm 

NÓN LÁ SEN 

Là chiếc nón được làm từ nguyên liệu lá sen thiên nhiên xứ Huế độc đáo. Với 2 màu chủ đạo là Nón Lá Sen Xanh và Nón Lá Sen Nâu. Kết hợp vẽ tay họa tiết màu acrylic không phai, chiếc nón lá sen trở thành những chiếc nón nghệ thuật độc đáo.

Ảnh: Sưu tầm

NÓN XƯƠNG LÁ BÀNG RỪNG HUẾ

Cũng là dòng nón rất đặc biệt của Xứ Huế. Nón đặc biệt ở màu trắng trong suốt của xương của lá bàng rừng, mảnh mai, nhẹ nhàng, tinh tế. Kết hợp với nghệ thuật vẽ tay của người họa sĩ, tạo nên những chiếc nón nghệ thuật rất tinh xảo, độc đáo, chỉ có ở Xứ Huế.

Ảnh: Sưu tầm 

NÓN CỎ BÀNG XỨ 

Là một chiếc nón rất đặc biệt, làm từ thân cây cỏ bàng xứ Huế. Là sự kết hợp độc đáo giữa nghề chằm nón và nghề đệm bàng truyền thống xứ Huế. Là chiếc nón thân thiện môi trường. Nghệ thuật hơn khi kết hợp với những nét vẽ của người họa sĩ. 

Ảnh: Sưu tầm

NÓN TRÚC CHỈ

Là một phiên bản nâng cấp của nón bài thơ, được làm từ giấy nghệ thuật trúc chỉ. Với các họa tiết đan xen khéo léo, dày mỏng theo góc nhìn để khi kết hợp với ánh sáng tạo nên hiệu ứng tinh tế.

Nón trúc chỉ chủ yếu để trang trí hoặc làm quà lưu niệm vì làm từ giấy nên độ bền không cao.

Ảnh: Sưu tầm

Hiện nay, ngoài nhu cầu sử dụng trong đời sống thường ngày để che nắng mưa, Nón Lá Huế được nghệ thuật hóa thành các sản phẩm nghệ thuật được sử dụng rộng rãi trong trang trí, chụp ảnh, làm quà tặng ý nghĩa với dịch vụ vẽ theo yêu cầu. 

Là người Việt Nam, Châu luôn cảm thấy tự hào với chiếc nón lá - niềm tự hào về nét đẹp văn hóa Việt Nam.